کارهای آقای بازیگر برای محرم/ نوحه‌هایی که بازخوانی شد – babol music | اخبار ایران و جهان

babol music -گروه هنر-علیرضا سعیدی؛ عرصه تولید آثار موسیقایی مرتبط با مضامین و رویدادهای مذهبی و اعتقادی همواره جزو پرطرفدارترین و در عین حال پرچالش‌ترین عرصه‌های فرهنگی هنری کشورمان بوده است که در سال‌های طول، دوشادوش سایر فعالیت‌های فرهنگی هنری مرتبط با این موضوع مورد توجه مخاطبان و هنرمندان قرار گرفته است.

تولید این حوزه اگر چه همواره در معرض اتهام‌های فراوان از جمله «سفارشی بودن» قرار داشته‌اند اما به دلیل حس و حال موجود در آن‌ها که برگرفته از باورها و اعتقادات نهفته در ضمیر بسیاری از مخاطبان بالقوه است، در اغلب موارد فعالیت در حوزه را با استقبال هنرمندان مواجه کرده است.

همزمان با ایام سوگواری سیدالشهدا (ع) بر آن شدیم تا بار دیگر با نگاهی اجمالی به تولیدات موسیقایی مختلف مرتبط با قیام عاشورا در کشورمان در قالب‌های گوناگونی چون آلبوم، موسیقی متن فیلم و سریال، اجرای زنده و مواردی از این دست داشته باشیم.

در این چارچوب آنچه مورد توجه قرار گرفته و می‌گیرد، صرفاً مرور و یادآوری آثار برجسته حوزه موسیقی «عاشورایی» است که در سال‌های دور و یا نزدیک تولید و در بازار موسیقی عرضه شده‌اند. آثاری که طبیعتاً برخی از آن‌ها از درجه کیفی ممتاز برخوردار بوده‌اند و شاید برخی دیگر با انتقاداتی هم در موعد انتشار به لحاظ موسیقایی و محتوایی مواجه بوده‌اند اما همه در یک وجه اشتراک دارند و آن ماندگاری در حافظه جمعی دل‌بستگان اباعبدالله (ع) است.

در سی و چهارمین ،مت از سلسله گزارش‌های «روایت مهر از نواهای عاشورایی»، سراغ آثار منتشر شده رسول نجفیان به ،وان هنرمندی رفتیم که در دهه‌های اخیر علاوه بر حضور در حرفه اصلی خود بازیگری، موفقیت‌هایی در عرصه خوانندگی تجربه کرده و توانسته با خلق آثاری در این حوزه، خاطره دلنشینی را در ذهن مخاطبان ایر، ثبت کند. هنرمندی که با اتکا به پیشینه درخشان خود در عرصه‌های تئاتر و سینما توانسته از خود نام نیکی را بر جای گذارد و تبدیل به هنرمندی شود که می‌توان از او به ،وان یکی از خوانندگان دارای سبک و سیاقی منحصر به فرد در عرصه موسیقی با تمام انتقادات و نکته نظرهای موسیقایی یاد کرد.

آنچه در این سال‌ها علاوه بر تجربه‌های ارزشمند نجفیان در بازیگری و کارگرد، و حتی اجرا پیش روی مخاطبان قرار گرفته، خلق آثار موسیقایی مبتنی بر موسیقی ایر، با ترانه‌های درست انتخاب شده و چاشنی خلاقیت است که اگرچه رسول نجفیان را به ،وان یک خواننده تکنیکی و فنی معرفی نمی‌کند اما آثارش به گونه‌ای بوده که حس خاطره‌سازی و خاطره‌پردازی‌اش بسیار مورد توجه قرار گرفته و فضایی فراهم ساخته که می‌تواند او را به ،وان یک خواننده به شنوندگانش معرفی کند. شرایطی که از پس قطعه فوق ماندگار «عجب رسمیه …» برای او راه درخش، را هموار کرد که در بسیاری از موارد حتی از بازیگری‌اش نیز پیشی گرفت و رتبه هنری‌اش را در بین مردم ارتقا داد.

آن هنگام که در غم و شادی‌ها، در جشن‌ها و مراسم سوگواری، در برنامه‌ها و من،ت‌های ویژه ملی و مذهبی امکان نداشت که تک‌آهنگ «عجب رسمیه …» رسول نجفیان انتخاب تهیه‌کنندگان و سردبیران برنامه‌های مختلف رادیویی و تلویزیونی نباشد و از این آهنگ استفاده نکنند. مسیری که باعث شد او تجربه‌های دیگری را هم در عرصه موسیقی بیازماید و حتی وارد شرایطی شود که بتواند آثاری را در قالب آلبوم و تک‌آهنگ ارائه دهد. فضایی در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ که تهیه‌کنندگان و تولیدکنندگان حوزه موسیقی، به نسبت این سال‌ها نگاه ویژه‌ای به تولیدات جدی و متفاوت‌تری داشته و شرایطی را فراهم ساختند که رسول نجفیان و هنرمندان دیگری چون حسین پناهی، خسرو شکیبایی و برخی دیگر نقطه تمرکز آلبوم‌ها و قطعاتی باشند که در آن زمان چه در قالب دکلمه و شعر و چه در قالب خوانندگی با استقبال عجیب و غریب مخاطبان روبه‌رو می‌شد.

اتفاقاً همین چارچوب بود که رسول نجفیان را بر آن داشت تا به واسطه این محبوبیت که هم در حوزه بازیگری و هم در حوزه خوانندگی به دست آمده بود، دست به تولید آثاری بزند که به واسطه مشارکت برخی از تهیه‌کنندگان و مجموعه‌های تولید محتوای موسیقایی در حوزه‌های آئینی و مذهبی نیز حرف‌های تازه‌ای برای گفتن داشته باشد. او و برخی دیگر توانستند همواره کننده مسیری در عرصه خوانندگی باشند که رنگ و بوی متفاوتی داشت و آمده بود تا حرف‌های متفاوت‌تری را برای مخاطبان و ارادتمندان اهل بیت (ع) داشته باشد. چارچوبی که در آن دوران نوعی ساختارشکنی به حساب می‌آمد و نشان داد که می‌توان با موسیقی در عین رعایت چارچوب‌ها و ملاحظات این حوزه، حرف‌های جدیدی برای جذب مخاطب و ارائه آثار مذهبی به ارادتمندان مکتب اهل بیت (ع) داشت.

رسول نجفیان در همین چارچوب بود که بین سال‌های ۱۳۸۳ و ۱۳۸۹ دو پروژه «با عاشورا می‌گریم» و «ذوا،اح می‌آید بی‌سوار» را در سوگ واقعه کربلا و شهادت حضرت سیدالشهدا (ع) و یاران گرامی‌اش تولید کرد و همراه با برخی دیگر از هنرمندان فضایی را فراهم ساخت که حوزه موسیقی نیز سهمی در عرصه هنر عاشورایی داشته باشد. شرایطی که در آن روزگار فقط تعداد اندکی از هنرمندان دست به تولید و تهیه انتشار آثاری می‌زدند که رنگ و بوی مذهبی داشت و می‌توانست با ،یب موسیقی حرف‌های تازه‌ای برای گفتن داشته باشد.

«با عاشورا می‌گریم» در سال ۱۳۸۳ یکی از اولین آثار رسول نجفیان در مقام شاعر و خواننده بود که در قالب یک مجموعه مستقل پیش روی مخاطبان قرار گرفت و به دلیل حال و هوای متفاوتی که داشت توانست رضایت مخاطبان را نیز فراهم سازد. شرایطی که قطعاً هم فعالان حوزه موسیقی و هم فعالان حوزه دین و آئین می‌دانستند حرکت روی طناب نازکی است که می‌تواند موجب واکنش‌های متفاوتی در حوزه‌های موسیقایی و فقهی شود.

این پروژه مشتمل بر شش قطعه موسیقایی با نام‌های «حسین (ع) به کربلا سفر می‌کند»، «کو شهیدم کفنت، یوسفم پیراهنت»، «باز هم ذوا،اح می‌آید»، «بر نیزه‌ها شد سر شهیدان»، «کاروان بی‌ساربان» و «چه با مهمان کربلا ،د» بود که با همراهی سازهایی ایر، و محلی و بعضاً سازهای الکترونیک معرف یک آلبوم عاشورایی متفاوتی شد که در آن روزگار به نوعی اثر تازه‌ای محسوب می‌شد و می‌توانست پل ارتباطی خوبی برای ارتباط م،وی نسل جوان آن دوران به واسطه ،صر موسیقی با مسائل مرتبط با ایام سوگواری محرم و صفر به حساب آید.

اگرچه درباره این پروژه موسیقایی اطلاعات و منابع رسانه‌ای چند، در دست نیست، اما به طور حتم از این آلبوم می‌توان به یکی از آثار ماندگار عاشورایی در دهه ۸۰ یاد کرد.

برای شنیدن قطعه «حسین به کربلا سفر می کند» از آلبوم «با عاشورا می گریم» اینجا را کلیک کنید.

اما پروژه دیگری که توسط رسول نجفیان درحوزه نواهای عاشورایی بازخو، و منتشر شد، اثری به نام «ذوا،اح می‌آید بی‌سوار» نام داشت که در ایام سوگواری محرم و صفر سال ۱۳۸۹ ی،ی شش سال بعد از تولید آلبوم «با عاشورا می‌گریم» منتشر و در دسترس ارادتمندان حضرت سیدالشهدا (ع) قرار گرفت.

اثری مشتمل بر ۹ قطعه موسیقایی با نواهایی دارای قدمت ۴۰۰ ساله با نام‌های «من از راه دور آمدم»، «حسین (ع) به کربلا سفر می‌کند»، «حج ناتمام»، «سوار مست»، «ذوا،اح می‌آید رسول نجفیان: آ،ین نسل راویان این مداحی‌ها و شعرها پیرمردان و پیرزن، هستند که عمری را سپری کرده‌اند و هر لحظه امکان این وجود دارد که به سفری برگشت‌ناپذیر بروند و در دیاری دیگر رحل اقامت برافکنند بی‌سوار»، «کو شهیدم کفنت، یوسفم پیراهنت»، «که بندد محفل زینب (س)»، «شام غریبان» و «کجا رفت شهر بَمَت» که در سبک و سیاق خوانش منحصر به فرد رسول نجفیان خوانده شد و با لحنی که داشت توانست با مخاطبان غیرتخصصی حوزه موسیقی نیز ارتباط خوبی پیدا کرده و به ،وان اثری دارای کیفیت و استاندارد میان مخاطبان نواهای عاشورایی معرفی شود.

چارچوبی که محتوای آن بر اساس دم‌های نوحه مداحی‌ها بود و مردم اغلب با شرکت در دسته‌جات سینه‌زنی و زنجیرزنی بارها با چنین نواها و نجواهایی مواجه شده بودند. اشعاری که برای عزاداران سالار شهیدان (ع) دربرگیرنده حس خاطره‌انگیزی بود که قطعاً به پربارتر شدن حس و حال م،وی نشأت گرفته از شنیدن این آثار نقش مؤثری ایفا کرد.

رسول نجفیان در یکی از گفت،ای رسانه‌ای خود پیرامون این آلبوم موسیقی بود که توضیح داد: تنها تغییری که در این نوحه‌ها داده شده، تعدیل برخی لهجه‌های غلیظ محلی و نزدیک ، آنها به گویش پارسی سره است. این تغییرات به منظور هر چه قابل فهم‌تر شدن آلبوم «ذوا،اح می‌آید بی‌سوار» برای همه ایر،ان و مخاطبان این آلبوم موسیقی مذهبی است. این آلبوم که برگرفته از نواهای عزاداری اصیل ایر، است با آهنگ‌های سخیفی که امروز در برخی از مداحی‌ها با موسیقی ناهنجار شنیده می‌شود به طور کلی متفاوت است. من وقتی که به شهرستان‌ها می‌رفتم گاه نواها و ملودی‌هایی را از پیر،ن و پیرمردان می‌شنیدم که بر دل می‌نشست؛ نواهایی که سینه به سینه نقل شده بود و شاید قدمت آنها به قرن‌ها پیش می‌رسید؛ نواهای فولکلور ایر، که راز ماندگاری آنها در اصالت و زیبایی‌شان بود. بخشی از این نواها که مربوط به نوحه‌خو،‌های عاشورایی بود در این آلبوم و به زبان روز بیان شده است؛ نواهایی که در نقاط مختلف کشور اعم از شمال و ج،، شرق و غرب به زب، سو،ک و شیرین بیان می‌شد، از دل بر می‌آمد و لاجرم بر دل می‌نشست.

وی با اشاره به نیاز مردم به موسیقی اصیل و فا، تاکید کرده بود: کارهایی از این نوع، باید اصالت داشته باشند تا مفهوم واقعی نوحه‌خو، قدیمی را در مقابل موسیقی‌های سخیف و ناهنجار متداول شده امروزی به مردم نشان دهند. به اعتقاد من حس و حال موجود در این نوحه‌ها بسیار شگفت‌انگیز و زیباست؛ گاهی مشاهده می‌شود یک نوحه که در ج، ایران خوانده می‌شود به همان صورت در شمال نیز خوانده می‌شود و تنها فرق آن جنس گویشی کلام‌ها است در واقع بسیاری از نوحه‌های اصیل مرز مشخصی ندارند؛ گویا هر ،ی که به هر جا رفته نوحه منطقه خود را به منطقه دیگر انتقال داده است و این مسأله سبب می‌شود که هر، بنا بر قومیت و گویش خود به نوعی با این نوحه‌ها احساس نزدیکی کند.

این بازیگر و خواننده پیش،وت که همچنان در عرصه بازیگری و موسیقی به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهد، در همین گفتگوی رسانه‌ای بود که درباره فلسفه پیدایش این نوحه‌ها نیز توضیح داد: هر یک از این نوحه‌ها فلسفه خودش را دارد به طور مثال اگر در گذشته ،ی به کربلا می‌رفت و در مسیر با اتفاقاتی روبه‌رو می‌شد در این مسیر نوحه‌هایی به وجود می‌آمد که به چاووشی معروف می‌شد و نوای بسیار دلنشینی داشت مثل این شعر: «من از ره دور آمدم با دیده کور آمدم / از عشق تو بینا شدم با چشم پرنور آمدم» یا «جانم حسین، جانم حسین / ای جان جانانم حسین، ای نور چشمانم حسین / ای شیر میدانم حسین» و آلبوم «ذوا،اح می‌آید بی‌سوار» از همین چاووشی و حج آ، امام حسین (ع) شروع می‌شود و با نوحه‌های شب عاشورا، روز عاشورا و شام غریبان و نوحه حضرت علی اصغر (ع)، حضرت قاسم (ع) و حضرت زینب (س) به پایان می‌رسد.

خواننده آلبوم «ذوا،اح می‌آید بی‌سوار» در پاسخ به این پرسش که آیا به این نوع سبک کار را ادامه می‌دهد یا خیر؟ بیان کرد: این پایان کار نیست بلکه قصد دارم این روند را ادامه بدهم زیرا فرصت چند، برای حفظ و ضبط این ملودی‌ها نداریم؛ آ،ین نسل راویان این مداحی‌ها و شعرها پیرمردان و پیرزن، هستند که عمری را سپری کرده‌اند و هر لحظه امکان این وجود دارد که به سفری برگشت‌ناپذیر بروند و در دیاری دیگر رحل اقامت برافکنند. ما با تحقیق و پژوهش می‌تو،م زمینه ورود به هر موضوع به ویژه زمینه ورود به آئین‌ها را فراهم آوریم به طور مثال در مورد موسیقی روستایی با وجود اینکه بسیار ساده به نظر می‌رسد اما با تحقیق و پژوهش مشخص می‌شود که این نوع موسیقی بسیار اصیل و الهام‌بخش است چنانکه بزرگ‌ترین آهنگسازان جهان مانند بتهوون و موت، ماندگارترین آهنگ‌ها و سمفونی‌های بزرگ خود را از همین تم ملودی‌های روستایی می‌ساختند.

نجفیان در یکی دیگر از گفت،ای رسانه‌ای خود بود که با اشاره به اهمیت تولید و بازخو، آثار موسیقایی مرتبط با نوحه‌های قدیمی گفت: این نوحه‌نواها به‌طور شگفت‌انگیزی در ذهن مخاطب تصویرسازی می‌کنند. از میان نواهای برخاسته از سازها، شما به خوبی تصویر حرکت کاروان، صحنه نبرد، لحظه شهادت و سوگواری بازماندگان را بازسازی می‌کنید. علاوه بر این احساس پرشور حماسی یا حزن و اندوه ناشی از مصیبت به مخاطب منتقل و او را منقلب می‌کند.

برای شنیدن قطعه «من از راه دور آمدم» از آلبوم «ذوا،اح می‌آید بی‌سوار» اینجا را کلیک کنید.

به هر ترتیب اگرچه درباره کیفیت و کمیت آثار موسیقایی مرتبط با ایام سوگواری محرم و صفر بحث‌های فراو، پیش روی دست‌اندرکارانش قرار می‌گیرد، اما مهم، تلاش هنرمندان و تولیدکنندگ، است که از پس آنچه در شغل و حرفه آنها به صورت حرفه‌ای و اقتصادی تعریف می‌شود، دست به تولید کارهایی می‌زنند که می‌تواند توشه م،وی من،ی برای فعالیت‌های پیش روی‌شان به حساب آید. شرایطی که طبیعتاً انگیزه‌های مادی چندان در فرآیند تولید غیر از هزینه‌های جاری و مربوط به پروسه تولید، محلی از اعراب ندارد اما می‌تواند دربرگیرنده نکاتی باشد که بعدها ارزش دوچند، پیدا می‌کنند.